Chylonia na mapach z 1913, 1915 i 1940 roku

Poniżej znajdują się fragmenty niemieckich map przedstawiających dzisiejszą Chylonię oraz najbliższe okolice w 1913, 1915 i 1940 roku.

Powyższa mapa pochodzi z ostatniego roku przez wybuchem I Wojny Światowej. Wieś Chylonia (na mapie jako niemiecka Kielau), wraz z przysiółkami, liczyła wtedy nieco ponad 800 mieszkańców.

Wieś leżała na ważnym szlaku komunikacyjnym łączącym Gdańsk z Wejherowem, tzw. Szosie Gdańskiej. Wybrukowana w latach 1820-1823 droga przebiegała tak, jak dzisiaj biegnie ulica Chylońska.

Centrum osady od samego początku (wieś powstała na leśnych porębach w 1351 roku) znajdowało się w okolicach dzisiejszego skrzyżowania ulicy Św. Mikołaja i Chylońskiej, gdzie znajdował się niewielki plac wiejski. Zabudowania wsi rozciągały się głównie wzdłuż dzisiejszych ulic Św. Mikołaja, Opata Hackiego, Lubawskiej, Młyńskiej, Wiejskiej i Chylońskiej.

Na mapie widoczny kościół chyloński (wtedy już parafialny) oraz pobliska kapliczka św. Mikołaja.

W miejscu dzisiejszej Dyrekcji Lasów Oliwskich na mapie znajduje się duże gospodarstwo rolne oraz nadleśnictwo.

Zaznaczono także dwa młyny na Chylonce – jeden w miejscu, gdzie strumień przepływał pod Szosą Gdańską, i drugi tuż za torami kolejowymi. Każdy z nich poprzedzony był niewielkim sztucznym jeziorkiem, które służyło do spiętrzania wody napędzającej młyn.

We wsi znajduje się także karczma oraz szkoła (budynek istnieje do dziś przy ul. Lubawskiej 4), jednak budynki te nie zostały wyróżnione na mapie.

Od 1870 roku przez wieś biegnie linia kolejowa z Gdańska do Koszalina. W tym roku powstaje dworzec w Chyloni (odległy o około 1,5 kilometra od centrum wsi) oraz ekspedycja pocztowa przy stacji. Tym samym zaczyna formować się wokół dzisiejszego Placu Dworcowego przysiółek Schneidemühle (zwany też polsku Piła lub chylońska Piła). W jego skład obok poczty i budynków kolejowych wchodzi karczma (skrót „Whs” na mapie), wozownia oraz kilka zabudowań chłopskich.

Wieś Chylonia od zachodu graniczyła z Cisową, od północy otoczona była Chylońskimi Bagnami, a od wschodu i południowego wschodu przylegała do niewielkich zabudowań Lindenbruch, Bernorda oraz Hasselgrund (od której to nazwę wzięła później dzielnica Leszczynki). Nad wsią od południowej strony góruje Święta Góra („Heiligen Berg”), zwana też Górą świętego Mikołaja.W lepszym zrozumieniu tej oraz innych niemieckich map, zapewne pomoże legenda do niemieckich map topograficznych.

Powyższa mapa pochodzi z 1915 roku i właściwie nie wnosi nic nowego w stosunku do mapy z 1913 roku.

Ta mapa pochodzi już z okresu okupacji hitlerowskiej, gdy Chylonia stanowi już część miasta Gdyni (niemieckiego Gotenhafen). Widać już zdecydowanie gęstszą zabudowę. W latach 20 i 30. powstało osiedle robotnicze (a raczej bezrobotnych) Meksyk, na północ od dworca kolejowego. Podobnie gęsta zabudowa robotnicza obecna jest już na Wzgórzu Orlicz-Dreszera (zwanym potocznie Wzgórzem Komuny Paryskiej). Pojawiła się zwarta zabudowa wzdłuż dzisiejszej ulic Kartuskiej, Swarzewskiej oraz Starogardzkiej. Przy Chylońskiej pojawiła się zabudowa wielorodzinna.

Dalej trudno doszukać się przyszłej ulicy Morskiej. Tymczasem przez Chylońskie Bagna biegnie już linia kolejowa z Gdyni na Oksywie.

W powyższym wpisie wykorzystano fragmenty map ze zbiorów serwisu Archiwalne Mapy Pomorza Gdańskiego. Serdecznie dziękuję Kazikowi Niecikowskiemu za zgodę na ich przetwarzanie i publikację.