| Stefan Żeromski na obrazie Eligiusza Niewiadomskiego z 1900 roku. |
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku, Stefan Żeromski zapragnął odpocząć po ciężkich dla niego osobiście czasach wojennych. W ostatnich jej latach nie tylko stracił syna, ale także podupadł na zdrowiu. Za namową swojego przyjaciela – Bernarda Chrzanowskiego – zdecydował się przyjechać nad morze, w okolice Sopotu, gdzie tamtejszy klimat miał mu pomóc nie tylko odzyskać siły, ale także ułatwić pracę twórczą.
Ostatecznie wybór pada na malutką wtedy wioskę rybacką – Orłowo. Żeromski przybywa tu w maju 1920 roku. Mieszka w niewielkiej chacie, tuż obok przystani rybackiej. Jest zachwycony polskim wybrzeżem oraz odradzającą się po 150 latach zaborów polską kulturą nad Bałtykiem. Pobyt nad morzem wykorzystuje na intensywne poznawanie Kaszub. Odbywa liczne podróże po okolicy, w których towarzyszą mu zarówno miejscowi przewodnicy, jak i inni twórcy, m.in. utalentowany, zaledwie 21-letni wtedy, Leszek Serafimowicz (Jan Lechoń).
Aktywnie angażuje się też w życie społeczne pobliskiej Gdyni. Zawiera bliższe znajomości z miejscową elitą intelektualną – Janem Kamrowskim, Antonim Abrahamem czy Janem Radtke. 8 lipca 1920 roku bierze czynny udział w wiecu miejscowej ludności, który miał zwrócić uwagę na trudny byt miejscowej ludności. Efektem tegoż wiecu jest powstanie Towarzystwa Przyjaciół Pomorza, w którego zarządzie zasiadł m.in. właśnie Żeromski.
W obliczu nadciągającej pod Warszawę Armii Czerwonej, Żeromski opuszcza Orłowo na początku sierpnia 1920 roku i powraca do stolicy. Nad morze przyjeżdża jednak w kolejnym roku, tym razem już do samej Gdyni. Zamieszkuje w nieistniejącym już dzisiaj domu rybaka Plichty, na rogu dzisiejszej ulicy 10 Lutego oraz Świętojańskiej. Z samego serca wsi obserwuje budowę portu i oczami wyobraźni widzi przyszłe duże i nowoczesne portowe miasto. Tutaj powstaje „Wiatr od morza”, zbiór opowiadań o tematyce morskiej, z których większość osadzona jest w kaszubskiej mitologii i klimacie rodzącego się miasta.
Opuszcza Gdynię pod koniec lata 1921 roku i już prawdopodobnie nigdy więcej tutaj nie gości. Jednak „Wiatr od morza” oraz kolejny, zbliżony tematycznie zbiór „Międzymorze”, przyczyniają się do promocji polskiego wybrzeża i zwiększenia świadomości morskiej w ówczesnej Polsce.
Na pamiątkę pobytu Stefana Żeromskiego ufundowano skromny pomnik w miejscu, gdzie kiedyś stał dom rybaka Plichty oraz niewielką tabliczkę pamiątkową na chacie w Orłowie.
Autor: Paweł Różyński
Bibliografia:
Sokołowska M.: Encyklopedia Gdyni. Gdynia 2006.
Jabłoński H.: Rocznik Gdyński nr 8: Żeromski a Gdynia. Gdynia 1988.
Roczniki Gdyńskie
Wikipedia
